Ομιλία Αρχιεπισκόπου

Σήμερα νομίζω ὅτι ζοῦμε ἕνα σταθμό στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Νομίζω ὅτι σήμερα μπορεῖ καθένας ἄνθρωπος, πού θέλει νά μάθει ἱστορία, πού θέλει νά κάμει ἔρευνα, πού θέλει νά κάμει πολιτισμό, πρέπει νά αἰσθάνεται ἐλεύθερος. Γιατί; Διότι αὐτά στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, πάντοτε ἤτανε στήν σκιά. Πάντοτε, δέν ξέρω κάτω ἀπό ποιά νοοτροπία, ἤ κάποιες δυσκολίες, ἤτανε ἀπροσπέλαστα αὐτά τά σημεῖα.

Θά ἤθελα νά δώσω μιάν ἀπάντηση στόν Θεοφιλέστατο, τόν Διευθυντῆ τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας, τόν κ. Ἀγαθάγγελο. Εἶπε σέ ἕνα σημεῖο, ὅτι ἀπό τήν ἀρχή τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας μας, μετά τήν ἀπελευθέρωση μέχρι τό 1920 περίπου, αὐτός πού πλησιάζει τά Πρακτικά τῆς Ἐκκλησίας, δέν μπορεῖ νά δῆ αὐτά πού γίνονται σήμερα, πού γράφονται ὅλα, ὄχι μόνο τά θέματα, ἀλλά καί ἡ σκέψις τοῦ καθενός ἱεράρχου καταχωρίζεται, γίνεται τό σκεπτικό, ἡ ψηφοφορία, γιά νά βγῆ τό ἀποτέλεσμα τῆς ἀποφάσεως.

Αὐτά δέν ἔγιναν γιά ἄλλο λόγο, ἀλλά θά μπορούσαμε νά διερευνήσουμε καί νά δοῦμε καί τή σύνεση τῶν τότε ἱεραρχῶν. Θά πρέπει νά ξέρουμε ὅλοι μας ὅτι ἀπό τό 1834, μέχρι τό 1907, 1909, ἀπαγορευόταν νά συνέλθη ἡ Ἱεραρχία. Ἑβδομήντα πέντε καί περισσότερα χρόνια, δέν μποροῦσε νά συνέλθη ἡ ἱεραρχία γιά νά ἐξετάση τά θέματά της, ἐάν δέν ἔβγαινε πρῶτα τό Βασιλικό Διάταγμα, καί τό Προεδρικό Διάταγμα πού ἐπέτρεπε νά γίνη αὐτή ἡ συνάντησις, ἡ σύναξις.

Δεύτερον, διά νόμου, τά ΄χουμε πῆ καί ἄλλες φορές αὐτά, ἀλλ΄ ἀξίζει αὐτή τή στιγμή νά τό σημειώσουμε, στίς Συνεδρίες τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, παρίστατο ἀναγκαστικά ὁ Βασιλικός ἤ ὁ Κυβερνητικός Ἐπίτροπος, ὁ ὁποῖος παρακολουθοῦσε τίς συζητήσεις, καί ἐάν αὐτός ὑπέγραφε τά Πρακτικά, τότε τά Πρακτικά ἦταν ἔγκυρα. Ἄν αὐτός δέν ὑπέγραφε τά Πρακτικά, τά Πρακτικά τῆς Ἐκκλησίας ἤτανε ἄκυρα.

Ἑπομένως, ἐπί ἑβδομηνταπέντε καί περισσότερα χρόνια, ἡ Ἐκκλησία ζῆ μιά περίεργη βαβυλώνια αἰχμαλωσία. Κι ἐκεῖ ἀκριβῶς ἀξίζει ὁ κόπος καί μᾶς δίνεται τώρα ἡ δυνατότητα νά δοῦμε γιατί αὐτή ἡ κατάρρευση τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων ἀρχίζει ἀπό τότε καί σιγά-σιγά διαιωνίζεται καί φθάνει μέχρι τίς σημερινές ἡμέρες. Ἐκεῖ πού ἀρχίζει νά γίνεται μία ἀλλαγή γύρω στό 1910 μέ μία ἀκμή στόν χῶρο μας, τήν ἀρχιερατεία τοῦ Μελετίου Μεταξάκη, ἀλλά καί αὐτό δέν μπόρεσε νά προχωρήσει γιατί ἤρθανε αὐτά πού ἔρχονται πάντοτε, τά φτιαγμένα ἀπό ἄλλους, τά Βασιλικά, τά Βενιζελικά, οἱ Δικτατορίες, ἤρθανε ὅλα τ΄ ἄλλα χρόνια.

Ἑπομένως, καλό εἶναι κι αὐτό πού ἔχουμε ἔστω καί ἐπιγραμματικά, αὐτή ἡ ὑπόθεσις, αὐτή ἡ ἀπόφασις. Ἀλλάζουν τά πράγματα τώρα κι ἔχουμε μπροστά μας ἕνα τεράστιο ὑλικό. Θά πρέπει νά ποῦμε ἕνα μεγάλο εὐχαριστῶ, σ΄ αὐτούς πού συνέλαβαν τήν ἰδέα, σ΄ αὐτούς οἱ ὁποῖοι ἐργάσθηκαν ἄοκνα, ἀπό τόν Θεοφιλέστατο, τόν π. Ἀγαθάγγελο, τόν Διευθυντή – Καθηγητή κ. Κοντογιάννη, καί τούς ἄλλους τόσους συνεργάτες. Ἀλλά ὅμως θά  πρέπει νά ξέρουμε ὅλοι μας, κι ἐκείνους τούς παρακαλοῦμε νά βοηθήσουν, ὅτι εἶναι τό πρῶτο σκαλοπάτι μας αὐτό. Ὅλη ἡ Ἑλλάδα εἶναι γεμάτη ἀπό αὐτά τά Ἀρχεῖα τά κρυμμένα, τά πεταμένα ἄν θέλετε.

Ἐγώ, ὅταν πῆγα στήν Βοιωτία, ἐπειδή εἶχα μερικές γνώσεις ἀπό ἱστορία, ἀμέσως πῆγα στό Ἀρχεῖο, καί ἤτανε στό πλυσταριό τό Ἀρχεῖο, μέ ὅλους τούς τενεκέδες καί τά σκουπίδια ἐκεῖ πέρα, καί εἶπα «γιατί τό ἔχετε ἐδῶ;», «Εἶναι παλιά», λέει, «δέν διαβάζονται αὐτά τά πράγματα». Ἑπομένως, ἡ εὐθύνη εἶναι καί δική μας.

Τώρα λοιπόν ἔχουμε μοναστήρια πού ἔχουνε Ἀρχεῖα, ἔχουμε Μητροπόλεις πού ἔχουνε Ἀρχεῖα, καί συγκινοῦμε πολλές φορές πού Μητροπολίτες ὑπάρχουν καί λένε «μᾶς δίνετε ἀντίγραφα ἀπό αὐτά πού ἔχετε γιά ν΄ ἀποκτήσουμε καί τό δικό μας Ἀρχεῖο»;

Ἑπομένως, ἀνοίγει ἕνας ἀγῶνας μπροστά μας. Κι ἐδῶ θά πρέπει νά ποῦμε ἕνα μεγάλο «εὐχαριστῶ» σέ ὅσους μᾶς βοήθησαν, μᾶς συμπαραστάθηκαν ἀπό τεχνικῆς πλευρᾶς, Ἑταιρεῖες κ.λπ. Ἀλλά πίσω ἀπό αὐτά θά ἤθελα νά πῶ ἕνα μεγάλο «εὐχαριστῶ» στήν Πολιτεία, στό Κράτος. Δέν πρέπει δηλαδή ὅλο νά εἴμαστε ἐπιθετικοί καί ἀρνητικοί. Πρέπει καί τ΄ ἀρνητικά νά τά τονίζουμε, ἀλλά νά λέμε καί τά καλά. Αὐτή τή στιγμή θά ἔλεγα ἐσύρθημεν, διά τῆς βίας, μέ τήν καλή ἔννοια, γιά νά κάνουμε καλό ἔργο. Γιατί δέν τά εἴχαμε καταλάβει καί δέν τά ΄χουμε ἀκόμη καταλάβει.

Ἡ Ἐκκλησία λοιπόν προνοητικά ἔβαλε τήν πλατφόρμα, ὄχι μόνο γι΄ αὐτό τό ἔργο, ἀλλά καί γιά ἄλλα πολλά ἔργα ψηφιοποίησης. Φανταστεῖτε, λοιπόν, ὅλο αὐτό τό Ἀρχεῖο τῆς Ἐκκλησίας νά εἶναι κτῆμα στήν ἔρευνα, κτῆμα στήν ἐκπαίδευση ὅλων, κτῆμα στόν πολιτισμό, καί κυρίως στήν γνησιότητα. Γιατί θά πάψουν οἱ διάφοροι προπαγανδιστές, ὅλοι ἐκεῖνοι πού μᾶς κάνουν τόν ἔξυπνο, μέ τίς προσωπικές τους ἐπεμβάσεις, σέ διάφορα γεγονότα, νά διαστρέφουν τήν ἱστορία, νά διαστρέφουν τά πράγματα, καί νά θέλουνε νά γράψουμε λέει νέα ἱστορία, γιατί αὐτή ἡ ἱστορία πού εἴχαμε μέχρι τώρα εἶναι ξεπερασμένη, νά κάνουμε μιά ἱστορία πού νά δείχνει ἀγάπη πρός τούς γείτονές μας, καί τούς φίλους μας. Δέν λέμε, ἀγάπη καί αὐτά ἔχουμε, ἀλλά ἡ ἱστορία δέν σβήνει.

Αὐτά λοιπόν εἶναι τά βασικά σημεῖα πού πρέπει νά τ΄ ἀναζητήσουμε ὅλοι, καί νά τά δοῦμε. Αὐτό δέ εἶναι τό πιό οὐσιαστικό. Τά Ἀρχεῖα μας. Ὑπάρχει ἡ πλατφόρμα γιά τά μνημεῖα, ὑπάρχουν πάρα πολλά πράγματα, τά ὁποῖα εἶναι ὅλα μπροστά μας, καί πρέπει νά ξανοιχτοῦμε σ΄ αὐτά. Γιατί ἐπειδή ἡ Ἐκκλησία κατέχει τήν ἀλήθεια, δέν τή φοβᾶται. Καί αὐτά ἐδῶ θά εἶναι ἡ ἀπόδειξη. Ὅποιος διαβάσει αὐτό τό γράμμα, τό ΄χουμε καί ΄μεῖς ἀντίγραφο στή Μητρόπολη Θηβῶν καί Λεβαδείας, διότι καί ἀπό ΄κεῖ ἔγραψε ὁ Διάκος. 28 Μαρτίου 1821. Ὄχι γενικά καί ἀόριστα, κάποτε. Πρός τούς Ραχωβίτες, πρός τούς κατοίκους τῆς Ἀράχωβας: «Ἀκοῦτε, θά γίνη ἐπιδρομή γιά νά ἐλευθερωθῆ ἡ πόλις τῆς Λιβαδειᾶς. Νά μαζευτεῖτε στό Μοναστήρι τῆς Λυκούρεσι, ἤ μπορεῖ νά λέει ἄλλο μοναστήρι, πού νά φέρετε ἄλογα ταχυδρομικά, νά φέρετε κουρσούμια, βόλια, ψωμί νά στείλουν τά μοναστήρια, κρασί νά στείλουν τά μοναστήρια, ὅλα, γιά νά φᾶνε τά παληκάρια καί νά πᾶμε στόν πόλεμο». Δέν θά ΄ρθη τώρα ἕνας ἄλλος ἱστορικός, ὅταν ἔχουμε αὐτά τά πράγματα, ὅσο καί ἄν ἔχει κάνει μετεκπαίδευση στήν Ἀμερική, στή Γερμανία, ὁπουδήποτε, νά πῆ αὐτά μᾶλον εἶναι μυθολογικά, φανταστικά, κάποιοι τά φαντάστηκαν, καί τά γράψανε. Ὄχι. Ἡ ὑπογραφή τοῦ Διάκου αὐτή εἶναι γραμμένη μέ αἷμα ἀπό κάτω. Δέν διαγράφεται. Καί τά κείμενα ὅλα εἶναι οἱ ἀποδείξεις αὐτές πού θά εἴμαστε ἐγκληματίες ἄν δέν ἐκμεταλλευτοῦμε, σήμερα ἰδιαίτερα, στήν ἐποχή μας, αὐτά ὅλα τά κείμενα.

Γιά δεῖτε τήν μικρή ἐξομολόγηση τοῦ Δεσπότη Ἀργολίδος, πού εἶναι γεμᾶτο (τό Ἀρχεῖο) ἀπ΄ ὅλους. «Ἔβρεχε», λέει, «ἔβρεχε συνέχεια». Ποῦ; Στό συγκεκριμένο μέρος, τή συγκεκριμένη ἡμέρα, καί οἱ στρατιῶτες βρεγμένοι περίμεναν, τί; Νά ἐξομολογηθοῦν, νά κοινωνήσουν, γιατί θά ΄φευγαν γιά τή μάχη. Ποιός θά μπορέσει τέτοια στοιχεῖα, ὅταν τά ΄χουμε, καί βοοῦνε, καί ὑπάρχουν κι ἐρευνητές ἀπό ἐμᾶς, πού εἶναι πάρα πολλοί ἐρευνητές, θά προσπαθήσουνε. Αὐτά τά στοιχεῖα ποιός θά μπορέσει νά τά ρίξη; Μέ φωτοβολίδες; Μέ τί;

Ἔτσι, λοιπόν, λέμε, μᾶς ἀνοίξατε οἱ τεχνικοί, τούς ὁποίους εὐγνωμονοῦμε, ἡ Πολιτεία, τήν ὁποία εὐχαριστοῦμε, ἐδῶ, οἱ ἐργαζόμενοι, μᾶς ἀνοίξατε ἕνα ὁρίζοντα μεγάλο, καί πολλή δουλειά. Τώρα, τί θά τό κάνουμε αὐτό τό Ἀρχεῖο; Εἶναι θέμα δικό μας. Θά τ΄ ἀξιολογήσουμε, θά τό βάλουμε ἐκεῖ πού πρέπει ὅταν θά ἔχουμε τή δυνατότητα, καί θά πρέπει νά γίνη ἐργασία ἀκτινοειδής. Ἀμέσως ἀπό αὔριο θά πρέπει οἱ Ἀρχιερεῖς, οἱ Ἡγούμενοι, νά σπεύσουν στό νέο Πρόγραμμα πού ἔρχεται, νά βάλουμε ὅλα τά Προγράμματα παντοῦ, ὅπου εἶναι.

Κι ἐπειδή ἔχει ἀρχίσει μία εὐλογημένη προσπάθεια, καί αὐτό ὀφείλεται στήν Ἱερά Σύνοδο, ἀλλά μέ τήν πρωτοβουλία μιᾶς Ἐπιτροπῆς λεγομένης Πολιτιστικῆς, στήν ὁποία προΐσταται, προεδρεύει, τοποθετημένος ἀπό τή Σύνοδο, ὁ Σεβασμιώτατος Δημητριάδος, μέ ἐξαιρετικούς συνεργάτες, καί εἶπε, μέχρι τό 2021, πού θά ἑορτάσουμε τά 200 χρόνια, θά πρέπει νά ἔχουμε βγάλει 10 τόμους μέ ἱστορικά γεγονότα, μέ θέσεις. Στούς 10 αὐτούς τόμους: τί ἦταν τελικά αὐτή ἡ περίοδος τῆς Τουρκοκρατίας, ὁ Ἀγῶνας, πῶς ἔγινε; Γιά φανταστεῖτε ὅμως ἄν αὐτό τό ἔργο τό σπουδαῖο πού γίνεται, πού εἶναι τοποθετήσεις μελετητῶν, σκέψεις, στοχασμοί, γιά φανταστεῖτε νά ΄χουμε καί 50 τόμους συνέχεια μέ τήν ἔκδοση ὅλων αὐτῶν τῶν κειμένω. Τί θά εἶναι στήν ἔρευνα, τί θά γίνη μές στήν ἱστορία, τί θά γίνη μές στήν ἐπιστήμη, πόσοι θά γράψουνε, καί τί δέν θά γράψουνε, καί, κυρίως, πόσα δέν θά ἀποκαλυφθοῦν, καί πόσοι δέν θά διαψευσθοῦν ἀπό τά ψέματα καί τίς ραδιουργίες.

Δέν θέλω νά σᾶς κουράσω περισσότερο, θά ἤθελα νά σᾶς εὐχαριστήσω ὅλους, καί νά ἐπισημάνω ἰδιαίτερα, ὅτι ἡ Ἐκκλησία πάντοτε ἔκανε, κάνει καί θά κάνει τό καθῆκον της, ὅπως αὐτή κρίνει κατά τήν διδασκαλία τοῦ Κυρίου μας. Καί αὐτό εἶναι ἕνα ἀπό τά ἔργα της. Εἶναι αὐτό πού θά ἀφήση σ΄ αὐτούς πού ἔρχονται ἀπό ΄μᾶς.

Εἶναι αὐτό πού θά διαψεύση στή συνέχεια τούς πονηρούς καί τούς ἀνθρώπους τῆς σκευωρίας καί νά τούς πείση ὅτι τό ψέμα μπορεῖ νά φαίνεται γιά κάποια στιγμή ὅτι κυριεύει, ἀλλά ἔρχεται ἡ ὧρα πού ἡ ἀλήθεια νικάει κατά κράτος.